Mewn ymateb i’r llifogydd yn Ne Cymru ym mis Chwefror 2020 a phandemig Covid-19 a effeithiodd ar Gymru o fis Mawrth 2020 ymlaen, cynigiodd CIC Pen y Cymoedd gyllid ar ffurf naill ai grant neu fenthyciad.
Roedd dwy elfen i’r cyllid ymateb hwn; cymorth ar gyfer goroesiad grwpiau cymunedol a busnesau a chymorth ar gyfer prosiectau sy’n ymateb i’r heriau unigryw a ddaw yn sgil Covid-19.
Galluogodd y cyllid llifogydd a ddyfarnwyd o £20,000 ymateb lleol i gefnogi’r rhai a gafodd eu heffeithio’n uniongyrchol yn ystod y cyfnod llifogydd. Cynlluniwyd y cyllid llifogydd a Covid-19 i roi cymorth penodol i sefydliadau a busnesau ar draws yr ardal budd-daliadau a oedd wedi cael eu heffeithio neu i yrru ymateb lleol i angen lleol.
Dyfarnwyd cyfanswm o £530,000 ar gyfer cyllid Covid-19. O hyn, roedd 51 o gronfeydd goroesi Covid-19 a dderbyniodd gyfanswm o £363,249.63 a 23 o brosiectau cysylltiedig â Covid-19, a dderbyniodd gyfanswm o £167,435.56. Yn ogystal, newidiodd nifer o brosiectau a gafodd Gronfa Micro yn wreiddiol, eu cynlluniau ariannu i ymateb i anghenion busnes newidiol yn ystod y pandemig, a gymeradwywyd gan Ben y Cymoedd (PyC), i’w galluogi i blygu’r arian i weddu’n well i’w hanghenion busnes.
Drwy’r cyllid, cynorthwywyd ymatebion lleol i gynnal mentrau ar gyfer Covid-19 a llifogydd, gan sicrhau bod cymunedau lleol yn cael eu cadw’n ddiogel a’u cefnogi ac i liniaru effeithiau negyddol. Dywed pob derbynnydd fod hyblygrwydd y cyllid sydd gan PyC i’w gynnig a’i allu i ymateb yn gyflym i anghenion lleol yn hanfodol yn ardal y gronfa. O dan yr amgylchiadau ansicr yn 2020 mae hyn wedi bod o fudd mawr i’r PyC a’r rhai yn ei faes budd-daliadau.
Yn fwy penodol, mae’r gronfa wedi galluogi ymateb lleol i bandemig Covid-19 a llifogydd sydd wedi dangos effaith i sefydliadau, gwasanaethau neu fusnesau eraill yn yr ardal. Mae hefyd wedi helpu i gefnogi busnesau i dyfu ac arallgyfeirio.
O ran effeithiau’r cyllid, i’r busnesau a gefnogir, mae wedi helpu i sicrhau swyddi lleol a sefydlogi’r economi. Ar gyfer y prosiectau mae wedi cefnogi lles cymunedol, addysg a chydlyniant cymunedol.
Gan edrych yn ehangach ar y rhai a oedd wedi derbyn cyllid, roedd 36 y cant o’r rhai a oedd yn goroesi Covid a 44 y cant o dderbynwyr prosiect Covid yn newydd i’r PyC. Mae’r ffigur hwn yn dangos bod sefydliadau newydd yn cael gafael ar y cyllid, sy’n gadarnhaol i’r arian gael cyrhaeddiad pellach.
Ymateb Llifogydd
Ar y 14eg o Chwefror 2020, cafodd y Rhondda ei tharo gan Storm Dennis. Daeth glaw trwm ag ef i godi lefelau dŵr ac achosodd lifogydd o gartrefi a busnesau gyda llawer o deuluoedd i adael eu cartrefi wrth i ddŵr llifogydd orlifo amddiffynfeydd ac eiddo ac eiddo wedi’u difrodi. Dyfarnodd Pen y Cymoedd £10,000 i Gronfa Rhyddhad Llifogydd y Rhondda a reolir gan Chris Bryant AS a’i dîm.
Dychwelodd Toogoodtowaste i’r gwaith ar y dydd Llun yn dilyn y llifogydd ac aeth allan i’r gymuned i ddarganfod sut y gallent fod o gymorth i’r rhai mewn angen. Gofynnwyd i bobl leol beth oedd ei angen arnynt i ailadeiladu eu cartrefi ar ôl y llifogydd. Oherwydd maint yr effaith o’r llifogydd, gwyddai Toogoodtowaste y byddai angen cymorth ariannol arnynt i arfogi pawb mewn angen gyda’r eitemau yr oedd eu hangen arnynt. “Roedd yn mynd allan i dai pobol a gweld beth oedd ei angen a gweld bywydau oedd wedi cael eu sychu i ffwrdd. Gwn am yr amddifadedd yma a’r balchder sydd gan bobl yn yr ardal. Roedd gwir angen i rywun gamu i mewn a’i ddatrys yn hytrach na bod angen i’r bobl hyn wneud cais neu aros am gyllid. Os yw llifogydd yn eich tŷ ac nad ydych hyd yn oed wedi cael rhywbeth i eistedd arno, ni allwch aros am hynny. Yr oedd yn ymwneud â gallu helpu pobl.’
Ar ôl derbyn grant o’r Gronfa Weledigaeth o’r blaen a gwybod y gallent fynd atynt o gymorth pellach, lluniodd Toogoodtowaste fenter i helpu’r rhai a effeithiwyd waethaf gan y llifogydd. Gwnaethant lunio cais byr a derbyn grant o £10,000. Y grant oedd cefnogi costau darparu eitemau newydd i’r aelwydydd hyn.
O ganlyniad i’r cyllid, llwyddodd Toogoodtowaste i helpu tua 50 o aelwydydd a bron i 150 o bobl. Darparwyd offer a dodrefn cegin i bobl leol i helpu i gymryd lle eitemau a gollwyd neu na ellir eu defnyddio oherwydd difrod llifogydd. Dywedant fod y cymorth a gynigiwyd ganddynt i’r teuluoedd lleol hyn wedi eu helpu i ddechrau ailadeiladu ar ôl y difrod a’r aflonyddwch yr oeddent wedi’u hwynebu a’u bod yn caniatáu iddynt ddychwelyd i’w cartrefi yn llawer cyflymach na phe bai’n rhaid iddynt aros i eitemau gael eu disodli. Dywed Toogoodtowaste hefyd, wrth gynnig cymorth i’r aelwydydd hyn, ei fod wedi cael effaith ganlyniadol yn y gymuned a welodd, gan wybod eu bod yn cefnogi’r rhai a effeithiwyd gan y llifogydd, fewnlifiad o roddion i’r achos. Nododd Toogoodtowaste fod ganddynt ddilyniant mawr ar y cyfryngau cymdeithasol, a helpodd yn ddi-baid i ledaenu neges y gwaith yr oeddent yn ei wneud. ‘Roedd yr ymateb yn eithriadol. Pan oedd pobl yn gwybod ein bod yn helpu pobl yr oeddent yn cynnig cymorth, cafodd effaith ganlyniadol. Daeth â’r gymuned at ei gilydd.’
Cymorth Goroesi COVID
51 Cynigiwyd grantiau a benthyciadau goroesi Covid-19 i amrywiaeth o fusnesau, grwpiau lleol ac elusennau am gyfanswm o £363,249.63. Rhoddwyd ffurflen gais a phroses newydd, symlach ar waith yn gyflym a thros 6 mis asesodd y tîm staff dros 100 o geisiadau i gronfa COVID yn ogystal â phrosesu ceisiadau arferol i’r gronfa. Fel arfer, cynhaliwyd penderfyniadau o fewn 7 diwrnod.
Wedi’i leoli yng Nglyn-nedd , maeBramwood Timber yn fusnes teuluol sy’n cael ei wneud i archebu cynhyrchion pren ar gyfer y cartref a’r ardd. Fel busnes bach sy’n cyflogi saith aelod o staff, maent yn cynhyrchu eu holl gynnyrch o fewn eu safle yng Nglyn-nedd. Maent yn dderbynwyr cronfa Weledigaeth flaenorol lle defnyddiwyd y cyllid hwn i ehangu eu gweithgareddau busnes a’u cyfleusterau gweithdy.
Oherwydd cyfyngiadau Covid-19 yn y cyfnod clo cyntaf a ddigwyddodd ym mis Mawrth 2020, bu’n rhaid i Bramwood Timber gau ei weithrediad. ‘Roeddem yn ehangu ac yn ail-fuddsoddi’r arian a wnawn yn gyson. Pe byddem yn gwybod y byddai angen arian arnom wedi cynilo ar gyfer hynny, ond cyhoeddwyd [y cyfyngiadau symud] dros nos.’ Felly trodd Bramwood Timber at PyC am arian i lanw dros y rôl gyflog wrth aros i’r taliadau ffyrlo fod ar gael. Ar ôl gweld post ar y cyfryngau cymdeithasol ynglŷn â chynnig cyllid penodol i Covid19, cysyllton nhw. Roeddent yn llwyddo i dderbyn benthyciad i dalu costau staffio a chawsant hefyd grant o £1000 gan PyC ar ben y benthyciad i helpu’r busnes i fynd yn ôl i redeg ar ôl i’r cyfnod clo ddod i ben. ‘Yr arian a roddon nhw i ni oedd talu am y cyflogau, ond fe wnaethon nhw hefyd roi £1000 yn ychwanegol i ni ar ben i fynd yn ôl ar eich traed. [Roedd y grant] i gadw popeth i fynd iddo a chadw at y goleuadau ymlaen.’
Nodwyd, wrth i’r arian ffyrlo ddod drwodd o gynllun y llywodraeth, eu bod wedi trosglwyddo’r swm benthyciad yn ôl i PyC ar yr un diwrnod.
Yn ychwanegol at hyn, maent wedi gallu cefnogi rhai mentrau Covid-19 lleol. Roedd hyn yn cynnwys gwneud ymgyrch mewn canolfan brofi mewn meddygfa meddygon leol, a ariannwyd hefyd gan gyllid prosiect PyC, ac i gefnogi ysgol leol gyda lle dan do y tu allan fel y gallai dysgu ddigwydd yn ddiogel y tu allan ac ar ddiwrnodau glawog.
Cymorth Prosiect COVID
Derbyniodd 23 o brosiectau cysylltiedig â Covid-19 gyfanswm o £167,435.56 mewn cyllid grant gan Ben y Cymoedd.
1. Mae SNAP Cymru yn elusen sy’n gweithio ledled Cymru sy’n darparu cymorth, cyngor a gwybodaeth i rieni, plant a phobl ifanc sydd ag anghenion addysg arbennig (AAA) neu anableddau. Mae ganddynt hefyd linell gymorth ac maent yn cynnig gwasanaethau eiriolaeth a datrys anghytundeb. Pan ddigwyddodd y cyfnod clo Covid-19 cyntaf ym mis Mawrth 2020, cafodd SNAP Cymru eu cefnogaeth drwy gynnig pecynnau lles i blant ar draws ardal y PyC. Roedd y pecynnau’n cynnwys cynnwys addysgol i helpu i gefnogi dysgu tra bod ysgolion ar gau. Roeddent hefyd yn cynnwys pethau hwyliog i’r plant eu gwneud i helpu i’w diddanu tra byddant gartref. Bwriad y pecynnau hefyd oedd cefnogi’r rhai â gallu cyfyngedig i gael mynediad at ddysgu neu offer ar-lein.
I ddechrau, nododd SNAP Cymru 800 o deuluoedd â phlant ag anghenion dysgu ychwanegol neu anableddau yn yr ardal a ddefnyddiwyd ganddynt fel man cychwyn ar gyfer y pecynnau, gyda’r potensial i estyn allan at deuluoedd eraill yn yr ardal hefyd. Gwnaethant gais i’r Gronfa Gymunedol am gyllid i redeg y prosiect dros gyfnod o 12 wythnos a oedd yn cynnwys tri gwirfoddolwr yn gweithio 40 awr yr wythnos ar y prosiect, er bod rhai diwrnodau yn gweithio oriau hirach i ateb y galw. O ganlyniad, dyfarnwyd Grant Prosiect Covid o £12,670 iddynt i dalu costau. Yn ystod oes y prosiect, darparwyd ychydig dros 850 o becynnau i deuluoedd o fewn y maes budd-daliadau. Roedd y pecynnau i gyd yn cynnwys gweithgareddau fel lliwio a deunyddiau addysgol.
Helpodd y prosiect i gyrraedd llawer o deuluoedd yn ardal y PyC a’u diddanu yn ystod y cyfnod clo. Oherwydd cynnwys y pecynnau, roeddent hefyd yn helpu i ysgogi dysgu i’r plant drwy ddarparu gweithgareddau rhifedd a llythrennedd. At hynny, roedd y pecynnau hefyd yn helpu i dueddu at anghenion lles y plant a’r teuluoedd, gan gynnwys cymorth ar sut i ddelio â’r sefyllfa bresennol a, lle y gofynnwyd amdano, dicter a chynnwys rheoli ymddygiad. Roedd yr ymatebion a gafodd SNAP Cymru gan rieni a gofalwyr yn gadarnhaol iawn, yn enwedig gyda’r gallu i bersonoli cynnwys y pecynnau ar gyfer anghenion a diddordebau’r plant. Roedd teuluoedd hefyd yn ddiolchgar am y gefnogaeth a gynigiwyd iddynt gan SNAP Cymru. ‘Rwy’n ysgrifennu hwn i fynegi fy niolchgarwch i SNAP Cymru yn y cyfnod anarferol hwn, am fod mor ofalgar a chefnogol. Mae wedi fy helpu’n wirioneddol ac nid wyf yn gwybod yn onest beth fyddwn i wedi’i wneud hebddynt. Mae SNAP Cymru wedi fy helpu i deimlo fy nghefnogi. Anfonwyd pecyn gweithgareddau at ei gilydd i gadw fy mab yn brysur, ac i’w helpu i ddeall ei emosiynau’n well am y sefyllfa yr ydym i gyd yn ei chael ein hunain ynddi. Rwy’n teimlo bod dysgu’r gallu iddo siarad am ei emosiynau wedi helpu. Roedd technegau na fyddwn wedi meddwl amdanynt yn y pecyn.’
Mae SNAP Cymru hefyd yn teimlo mai gwaddol arall o’r prosiect yw eu bod wedi cyrraedd teuluoedd newydd yn yr ardal, a fydd bellach yn gwybod y gallant droi atynt os bydd angen unrhyw gyngor, arweiniad neu gymorth arnynt yn y dyfodol. ‘Rydym wedi sefydlu cysylltiadau da yn yr ardal, ac rydym yn derbyn atgyfeiriadau, ac maent yn cadw mewn cysylltiad. Maen nhw’n ein ffonio ni am sgyrsiau anffurfiol ac weithiau maen nhw’n cyfeirio ac weithiau maen nhw eisiau gwybod sut y gallan nhw helpu.’
1. Sefydlwyd Ardal Gwella Busnes (AGB) Caru Treorci yn 2019 ac mae’n gyfrifol am reoli’r AGB yng nghanol tref Treorci. Er mwyn cefnogi busnesau sy’n ailagor ar ôl llacio mesurau cloi ac i sicrhau trigolion bod y stryd fawr yn ddiogel, gwnaeth Love Treorci AGB gais i PyC am grant prosiect Covid ar gyfer menter i gyflenwi ‘Pecynnau Parod am Covid’ i fusnesau lleol. Roedd y pecynnau hyn yn cynnwys gwarchodwr sneeze, sticeri ac arwyddion rheoleiddio covid, a glanweithdra dwylo. Roeddent yn llwyddo i sicrhau grant o £14,200 ar gyfer y fenter hon. Byddai’r cyllid yn cefnogi tua 100 o becynnau sy’n cael eu gwneud a’u dosbarthu o amgylch ardal AGB Treorci. Helpodd yr arian i gefnogi busnesau lleol i sicrhau bod ganddynt yr offer diogelwch cywir ar waith i ailagor, yn ogystal ag arbed arian iddynt rhag gwneud yr eitemau hyn eu hunain.
Roedd gan y prosiect hefyd y diben ychwanegol o wneud busnesau Treorci yn gyson ag arwyddion clir ar draws yr holl fusnes er mwyn lleihau dryswch gan gwsmeriaid gyda gwybodaeth wahanol o siop i siop. “Roedd y cyfan yn ymwneud â darparu pecyn parod i fusnesau annibynnol. Nid oedd busnesau’n gwybod ble i edrych na beth oedd ei angen arnynt. Roeddem yn gallu gwneud yr holl waith ar eu cyfer. Roedd rhai yn cael eu cyflawni gan nad oeddent yn gwybod beth oedd ei angen arnynt, ac roedd rhai yn gorwario’n aruthrol. Drwy ei gyflenwi, cymerodd bryder a drafferth i ffwrdd a’n gwneud yn gyson.’
Dyfyniadau gan dderbynwyr
Maent yn hawdd mynd atynt. Yr wyf wedi trafod syniadau yn y dyfodol gyda hwy, a gallaf siarad â hwy’n gwbl gyfrinachol. Dim problem wrth siarad â [thîm PyC] am y pethau rydyn ni’n meddwl amdanyn nhw ac a fyddai unrhyw broblemau. Byddai [nhw] yn ymgysylltu ac yn ymgysylltu ag ef a gallem siarad yn gyfrinachol. Mae’n rhywun i bownsio syniadau.
Byddem wedi cefnogi pobl, ond byddai wedi bod mewn ffordd lai yn y bôn. Felly, yn hytrach na dweud beth sydd ei angen arnoch a’u dweud, hyn, a hyn, byddem yn dweud bod gennym hyn, a gallwch ddewis un eitem. Byddai wedi’i gyfyngu. Roedd yr arian yn caniatáu i ni gynnig mwy.
Os cawn gyllid, rydym yn defnyddio’n lleol fel y gallwn ei gael. Os ydym yn gwario mewn siopau, rydym bob amser yn defnyddio’n lleol a gwnaethom hyn gyda grant PyC yn helpu ein haelodau a busnes lleol.
Cafwyd effaith gadarnhaol hefyd ar y staff gyda’r buddsoddiad yn yr offer newydd a ddisgrifiwyd fel ‘llwyth oddi ar eu meddwl’. Mae wedi helpu i gynyddu defnyddioldeb, yn fwy dibynadwy ac yn caniatáu i staff gyfathrebu’n effeithiol wrth weithio o bell. Mae hyn yn rhywbeth sydd wedi bod yn ddefnyddiol i un aelod o staff a oedd wedi ymuno â’r busnes yn ddiweddar a all bellach ymgymryd â’u hyfforddiant tra byddant gartref. Mae hefyd wedi golygu bod yr unigolyn dan sylw wedi gallu ‘mynd oddi ar ffyrlo’ yn gynt nag a fyddai wedi digwydd fel arall.